کد مطلب:44109 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:35

گنجینه پرسمان » خانواده و زندگي

در خصوص مهم ترين وظايف فرزندان در برابر والدين و عاق والدين و اين كه ممكن است فرزند با داشتن اعمال خوب، ولي نيكي نكردن به پدر و مادرش جهنمي شود، توضيح دهيد. همچنين دربارة راه هاي راضي نگه داشتن والدين نيز توضيح دهيد.

در آموزه هاي ديني استحكام نظام خانواده و رعايت حقوق ديگران از اهميت ويژه اي برخوردار است؛ از اين رو فرزندان نسبت به والدين وظايفي دارند كه رعايت آن ها نقش بنيادي در استحكام نظام خانوادگي دارد. همان گونه كه والدين نسبت به فرزندان وظايفي دارند.[18] كه با انجام آن ها نقش اساسي در تربيت فرزندان و ايجاد جامعه اي ارزشي دارند. در اين جا به برخي وظايف فرزندان نسبت به والدين اشاره مي شود:

1)شناخت مقام والدين

يكي از وظايف فرزندان نسبت به والدين شناخت مقام و حق آنان است. در اسلام والدين جايگاه بس بلندي دارند تا آنجا كه نگاه نمودن به والدين عبادت شمرده شده است. پيامبر(ص) فرمود :... و النّظر الي الوالدين برأفة و رحمةٍ عبادةٌ؛[19] نگاه نمودن بر صورت والدين با مهرباني و لطف، عبادت است.

از سوي ديگر در آيات[20] و روايات[21] به رعايت جايگاه بلند بدر و مادر سفارش شده است، چنانكه در روايتي آمده كه بهشت زير پاي مادران است.[22] امام سجاد(ع) يكي از وظايف فرزندان نسبت به والدين را حق شناسي آنان دانست.

امام سجاد(ع) فرمود: و حق مادر اين است كه بداني او تو را در جايي برداشته كه كسي را بر نمي دارد. او از ميوة دل خود به تو داده كه كسي به ديگري نمي دهد. تو را به همة اعضاي خود نگهباني كرده و باكي نداشته است كه گرسنه ماند اما تو را سير كند، و خود تشنه ماند و تو را سيراب كند، و برهنه باشد و تو را بپوشاند. خود در آفتاب باشد و تو را در سايه نگاه دارد و به خاطر تو بيداري كشد و تو را از گرما و سرما نگهدارد: پس جز به ياري خدا و توفيق او از عهدة سپاس مادر بر نخواهي آمد.[23]

2)احترام به والدين

در آموزه هاي ديني به احترام والدين سخت اهميت داده شده است؛ تا آن جاي كه در آيات متعدد[24] احترام به والدين در كنار توحيد قرار گرفته[25] و به فرزندان سفارش شده است كه پدر و مادر فرياد نزنند: ... فلا تقل لهما أفٍّ و لا تنهر هما و قل لهما قولاً كريماً؛[26] و بر آن ها فرياد مزن، و گفتار لطيف و سنجيدة بزرگوارانه به آن ها بگو.

در آية ديگرسفارش شده است كه فرزندان در برابر والدين متواضع باشند: بالهاي تواضع خويش را برايشان از محلت و لطف فرود آور، و بگو: پروردگارا، همان گونه كه آنها مرا در كوچكي تربيت كردند، مشمول رحمت شان قرار ده!.[27]

در بعضي روايات به مصاديق، و نمودهايي از احترام اشاره شده است. از رسولخدا(ص) سوال شد: حق والد بر فرزند چيست؟ حضرت فرمود: پدر و مادر را به اسم شان صدا نزند و در هنگام راه رفتن جلوتر از آن ها حركت نكند و در هنگام نشستن در جلسه اي قبل از والدين ننشيند و اعمالي انجام ندهد كه ديگران به خاطر اعمال فرزند، پدر و مادر را دشنام دهند.[28]

3)احسان به والدين

يكي از وظايف مهم فرزندان نسبت به والدين، احسان به آنان است، از اين رو قرآن و روايات همگان را به احسان به والدين فرا خوانده و از آن به عنوان جهاد ياد كرده است.[29]

در قرآن آمده است: لا تعبدون إلاالله و بالوالدين احساناً؛[30] جز خداوند يگانه پرستش نكنيد و به پدر و مادر نيكي كنيد. نيز: چيزي را شريك خدا قرار ندهيد و به پدر و مادر نيكي كنيد.[31]

احسان به والدين بدان جهت اهميت دارد كه والدين در شكل گيري زندگي و تربيت فرزندان نقش بنيادي داشته و فرزندان مديون زحمات طاقت فرساي والدين هستند.

بر اساس ضرورت احسان به والدين است كه بزرگان دين به والدين احترام گذاشته و به آنان احسان مي كردند. مرحوم شيخ اعظم انصاري، مادرش را تا نزديك حمام به دوش مي گرفت و او را به زن حمامي سپرده، مي ايستاد تا او را به خانه برگرداند. هر شب به دست بوسي مادر مي آمد و صبح با اجازه او از خانه بيرون مي رفت. شيخ انصاري به رغم آن كه كار و تدريس بسيار داشت، ولي تمام نمازهاي واجب عمر مادرش را قضا كرد.

4)اطاعت از والدين

يكي از وظايف مهم فرزندان نسبت به والدين اطاعت است. فرزندان وظيفه دارند كه خواسته هاي مشروع والدين را بر آورند و از دستورهاي آنان سرپيچي نكنند. حتي اگر پدر و مادرفرزند خويش از انجام عمل مستحبي نهي كنند، فرزند نبايد آن را انجام دهد. البته اگر اطاعت والدين موجب معصيت و نافرماني خدا شود و يا با يكي از واجبات الهي تعارض پيدا كند، اطاعت آنان واجب نيست.[32]

انجام ندادن وظايف نسبت به والدين، گاهي به عاق والدين شدن منجر مي شود.

علامه مجلسي در شرح كافي مي گويد: عقوق والدين به اين است كه فرزند حرمت آن ها را رعايت نكند و بي ادبي نمايد و آن ها را به سبب گفتاري يا رفتاري برنجاند و آزار و اذيت كند و در چيزهايي كه عقلاً و شرعاً مانعي ندارد، نافرماني نمايد و اين عقوق از گناهان كبيره است و دليل بر حرمت آن، كتاب و سنت و اجماعِ خاصه و عامه است.[33]

در برخي از روايات به آثار و پيامدهاي عاق والدين تصريح شده است. پيامبر(ص) فرمود: كسي كه پدر و مادر خود را به خشم آورد، خداي را به غضب در آورده است.[34]

همو فرمود: كسي كه والدين خود را بيازارد، مرا اذيت كرده و كسي كه مرا بيازاد، خدا را آزار داده و آزار كنندة خدا ملعون است.[35]

در مورد ارتباط بين آزار و اذيت پدر و مادر و ناراحت كردن آن ها و قبول نشدن اعمال، امام صادق(ع) فرمود: كسي كه به پدر و مادرش از روي غيظ بنگرد و بر والدين ستم كرده باشد، خداوند نماز او را نمي پذيرد.[36]

همچنين پيامبر(ص) فرمود: عاق والدين هر عملي كه مي خواهد، به جا آورد، زيرا هرگز داخل بهشت نخواهد شد.[37]

از اين رو در آموزه هاي ديني حتي داخل شدن به بهشت مبتني بر رعايت حقوق والدين شده است. البته در روايات اين مسئله تنها در مورد عاق والدين نيامده، بلكه در مورد امور ديگر نيز آمده و اين مسئله به جهت اهميت بسيار آن موضوعات است، نه اين كه باعث خلود انسان در آتش دوزخ الهي شود. مسئلة نيكي نكردن كه در سؤال آمده، با عاق والدين متفاوت است. شايد كسي نيكي نكند، ولي عاق والدين نشود. عاق والدين شدن معمولاً در زماني است كه فرزند ناحقي و اذيت و آزار بسيار در حق والدين كرده باشد؛ زيرا هر چه باشد والدين فرزندان خود را دوست دارند و به راحتي آن ها را مورد عاق قرار نمي دهند. در چنين صورتي و با اين شخصيت، آن اعمال خوب كه انجام داده، واقعاً ارزش ندارند و يا اصلاً عمل خوب نيستند.

از سوي ديگر والدين بايد وظايف خود در برابر فرزندان را انجام دهند،تا نسل نو دچار شكل نشوند.







[17] تحريرالوسيله، ج 1، ص 538.

[18] كنز العمال، ج 16، ص 444؛ مكارم الاخلاق، ص 220.

[19] بحارالانوار، ج 74، ص 45.

[20] اسراء (17) آية 23؛ تفسير نمونه، ج 12، ص 72 به بعد.

[21] كافي، ج 2، ص 158.

[22] گناهان كبيره، ج 1 - 2، ص 127.

[23] جعفر شهيدي، زنگاني علي بن الحسين(ع)، ص 180.

[24] بقره(2) آية 83 ؛ نسا (4) آية 36؛ انعام (6) آية 151.

[25] تفسير نمونه، ج 12، ص 78.

[26] اسراء (17) آية 23.

[27] همان، آية 24.

[28] بحارالانوار، ج 71، ص 45.

[29] كافي، ج 2، ص 158.

[30] بقره (2) آية 83.

[31] انعام (6) آية 151.

[32] تفسير نمونه، ج 12، ص 79.

[33] گناهان كبيره، ج 1- 2، ص 120.

[34] گناهان كبيره، ج 1- 2، ص 118.

[35] مستدرك الوسايل، كتاب نكاح، باب 75.

[36] گناهان كبيره، ج 1-2، ص 119.

[37] مستدرك الوسايل، كتاب النكاح، باب 75.